“-de/-da” eki ve “de/da” bağlacının yazımı

Bugün güzel Türkçemizin içinde bulunduğu vahim durumun aslında bir nedeni de dilimizi düzgün kullanmamamızdan kaynaklanıyor. Biz ne kadar güzel kullanırsak, dilimizin kurallarına ne kadar riayet edersek, dilimizi o kadar sağlam temeller üzerinde tutarız.

Türkçede yapılan en büyük hata bağlaç olan “de/da” ile ek olan “-de/-da” nın yazımıdır. Bildiğiniz gibi birisi ayrı yazılır, birisi ise bitişik.

Bağlaç olan “de/da” ayrı yazılır.

Ek olan “-de/-da” bitişik yazılır.

Sanırım buraya kadar herkes neyi nasıl yazacağını öğrendi. Fakat burada problem teşkil eden nokta hangi “de/da” nın bağlaç, hangisinin ek olduğu. Şimdi bu konuda küçük bir ipucu ile konuya açıklık getirelim.

Kullandığınız cümlede “de/da”yi çıkardığınızda ortada cümle diye bir şey kalmıyor ise bu “de/da” ek olan “-de/-da” dir ve bitişik yazılır. Eğer anlam bozulmuyor ise bu “de/da” bağlaç olan “de/da” dir. Ayrı yazılır. Örneğin :

Kaan’ın da ayakkabısı var.

Bu cümlede “da” yı çıkardığımızda şöyle oluyor :

Kaan’ın ayakkabısı var. Yani anlamda bir bozukluk olmuyor. Yani buradaki “de/da” bağlaç olan “de/da” Fakat şöyle bir cümlede :

Geçenlerde Kaan’ı ziyaret ettik. Bu cümlede ise “da”yı çıkardığımızda ortaya şu sonuç çıkıyor :

Geçenler Kaan’ı ziyaret ettik.. Gördüğünüz gibi bu cümlede ise bir anlam hatası ortaya çıkıyor. Yani buradaki “de/da” ek olan “-de/-da”.

de / da’nın yazımını biraz da örnekle pekiştirelim: 

Saat 3.00‘te Kızılay AVM’nin önünde buluşalım. ( Buradaki her iki “de” ektir.  İkisini de cümleden teker teker çıkarırsak geriye anlamlı bir cümle kalmıyor. Demek ki bitişik yazmak gerekir. )

Yılları bir güne nasıl sığdırdın, bana da söyle. (Buradaki “da” bağlaçtır. Çünkü cümleden çıkardığımızda kalan kısım yine anlamlı bir cümle oluyor. Haliyle ayrı yazmak gerekiyor.)

 

Not: “-ki”eki ve “ki” bağlacının yazımı ile ilgili yazı için buraya tıklayınız

Hazırlayan: N. Kaan FAKILI