somut ve soyut nedir; somutlama ve soyutlama nasıl yapılır

Somut anlam ve soyut anlam konusu hem Öss YGS’de hem de Oks‘de, sözcükte anlam ana başlığı altında işlenen bir konudur. Bu sebeple hem Öss YGS’ye hazırlanan öğrencileri hem de Oks‘ye hazırlanan öğrencileri yakından ilgilendirmektedir.

Sözcükte anlamın zor konularından -daha doğrusu karışık- konularından birisi olan soyut ve somut anlamı dilimiz döndüğünce kolay ifade etmeye çalışacağız ve çeşitli örneklerle pekiştirmeye çalışacağız. Daha sonra ise soyutlamanın ve somutlamanın ne olduğu ve nasıl yapıldığına değineceğiz. Dilerseniz ilk önce birer tanım yapalım:

Somut Anlam: Basit bir ifade ile, beş duyu organımız tarafından algılayabileceğimiz kavramlardır. Yani elle tutabileceğimiz, gözle görebileceğimiz ya da varlığını hissedebileceğimiz kavramlardır. Örnek: masa, sandalye, su, taş, toprak, hava, defter, kâğıt, kalem, silgi, bilgisayar, toprak, kum, elma, armut, dolap vs.

Soyut Anlam: Soyut anlamlı sözcükler ise beş duyu organımız ile algılayamadığımız kavramlardır.Örnek: Sevgi, mutluluk, aşk, üzüntü, neşe, keder, ruh, iyilik, kötülük, insanlık, sinirli vs. Bu sözcükler düşünce yoluyla algılayabileceğimiz kavramları ifade eder.

Şimdi somut ve soyut sözcüğünü nasıl ayırt edeceğileceğimiz konusunda birer taktik geliştirelim.

Somut: Var olan, maddedir. O zaman somut sözcüğündeki “m” harfi bizim ipucumuz olsun. Var olan madde.

Soyut: Yok olandır diyebiliriz. Yani soyut sözcüğündeki “y” harfi bizim ipucumuzdur. Soyut = yok

Somutlama (somutlaştırma):

Şimdi en çok karıştırılan durumlardan birisi olan somutlamanın ne olduğuna bakalım.

Aslında soyut olan bir anlamı somutlaştırarak anlatmaktır. Ya da o kelimeyi somut bir şeyi ifade etmek için kullanmaktır. Hemen örneklere bakalım:

hayal: hayal aslında soyut bir şeydir. Çünkü beş duyu organımız ile algılayamayız. Ama hayal sözcüğünü aşağıda somutlaştırarak beş duyu organımızla algılayabileceğimiz bir şeyin yerine kullandık:

hayallerime kanat takıp uçuracağım ( Burada hayal sözcüğü kuşa benzetilmiş. Yani somut bir varlık yerine kullanılmıştır.)

düşüncelerime gem vurmalıyım (Burada da düşünce aslında soyut bir şeydir. Ancak düşünce kurcalanan bir şey yerine kullanıldığı için somutlama yapılmıştır.

güzelliği bana bir beden büyük geliyor ( güzellik aslında soyut bir kavramdır. Burada ise giyilecek bir kıyafet gibi kullanılmıştır. Yani somut bir varlık gibi. Bu nedenle somutlama yapılmıştır.

Soyutlama (soyutlaştırma):

Soyutlama da, somutlamanın tam tersi bir özelliğe sahiptir. Yani aslında somut olan bir şeyi soyut gibi kullanmak, somut olan sözcüğü soyut anlamda kullanmaktır. Örnekler:

Attığı taş kafamı yardı.

Bu cümlede taş sözcüğü somut anlamlıdır. Elle tutulabilir bir varlıktır. Şimdi ise taş sözcüğünü soyut anlamda kullanalım:

Çok taş kalplisin. ( Bu cümlede de taş sözcüğü, duygusuz anlamında kullanılmıştır. Yani somutken soyut yapılmıştır. )

Aslanların yüreği yaklaşık 1 kilogram gelir.

Yürek sözcüğü testlerde sıklıkla karşılaşacağımız sözcüklerden bir tanesidir. Yürek, kalp demektir. Yani elle tutulan bir organımızdır. Şimdi yüreği soyut anlamda kullanalım:

Çok yüreksiz bir çocuktu Ahmet. ( Bu cümlede ise yüreksiz derken korkak anlamı vurgulanmak istemiştir. Yani somutken soyut yapılmış, soyutlama yapılmıştır. )